Trong khi các doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài đã ứng dụng công nghệ hiện đại vào quản trị, chuẩn bị chiến lược dài hơi, thì các doanh nghiệp Việt vẫn loay hoay lo đối phó.
Mọi động tĩnh liên quan đến hoạt động của 7-Eleven (chuỗi cửa hàng tiện lợi đến từ Nhật) chuẩn bị cho sự kiện “chào sân” Việt Nam vào năm 2018 như: tuyển dụng, đào tạo nhân sự, mua bán, sáp nhập, hợp tác đầu tư… đang được các chuyên gia trong ngành bán lẻ và giới kinh doanh quan sát kỹ.
Cạnh tranh sôi động
Những tháng đầu năm 2017, sự xuất hiện của “người khổng lồ” lớn thứ 2 thế giới tại Việt Nam càng khuấy động thị trường bán lẻ vốn đang nổi sóng và khơi mào cho một cuộc chạy đua nước rút ở phân khúc cửa hàng tiện lợi.
Chuyên gia bán lẻ và nhượng quyền Nguyễn Phi Vân đánh giá, việc có thêm “người khổng lồ” tham gia sẽ tạo động lực thúc đẩy thị trường phát triển nhanh hơn. Phân khúc cửa hàng tiện lợi tại Việt Nam hiện nay còn đang ở giai đoạn đầu phát triển. Cửa hàng tạp hóa gia đình vẫn đang là kênh mua sắm chính nên các nhà bán lẻ hiện đại còn rất nhiều cơ hội để khai phá, phát triển thị trường. Cạnh tranh sẽ mạnh mẽ hơn, nhưng chưa đến mức sống còn và những doanh nghiệp nào làm tốt hơn, nhanh hơn, có đầu tư bài bản sẽ nắm nhiều cơ hội chiến thắng trong dài hạn.
Khoảng 3 năm trở lại đây, mô hình cửa hàng tiện lợi, siêu thị mini… phát triển rầm rộ tại Việt Nam, đặc biệt là ở TP.HCM với các chuỗi cửa hàng: Vinmart +, Circle K, B’smart, Minishop, Family Mart, Co.op Food, Satra Food và mới đây là cửa hàng Co.op Smile. Tất cả những thương hiệu này hiện diện dày đặc ở các tuyến đường, khu dân cư và đang trải dài ra các địa bàn khác.
Theo Bộ Công Thương, đến cuối năm 2016, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vẫn đang chiếm lĩnh phân khúc cửa hàng tiện lợi với khoảng 70% thị phần. Khảo sát mới đây của hãng nghiên cứu thị trường Nielsen về xu hướng mua sắm ở TP.HCM và Hà Nội cho thấy, người tiêu dùng chọn mua sắm tại kênh tiện lợi đã tăng gấp 3 lần so với năm 2012, từ 5% lên 16%. Trong khi đó, tỷ lệ người tiêu dùng mua sắm tại chợ truyền thống giảm từ 85% xuống còn 79%, ở cửa hàng tạp hóa từ 60% xuống còn 59%. Các chuỗi cửa hàng tiện lợi tại Việt Nam đang trong giai đoạn chạy đua mở rộng, tuy hầu như chưa doanh nghiệp nào có lãi, nhưng sự cạnh tranh mở chuỗi vẫn rất sôi động. Lợi thế chi phí đầu tư thấp, dễ tìm mặt bằng, dễ kiểm soát hàng hóa và chất lượng hơn so với siêu thị và đặc biệt xu hướng người tiêu dùng đang dần dịch chuyển sang mua sắm ở cửa hàng tiện lợi, hiện đại nhiều hơn là những nguyên nhân khiến các nhà đầu tư mạnh tay rót vốn.
Bài toán khó cho doanh nghiệp nội
Theo các chuyên gia kinh tế, nếu xét đúng về mô hình cửa hàng tiện lợi theo chuẩn chung trên thế giới thì tại Việt Nam hiện phân khúc này hoàn toàn do các doanh nghiệp ngoại khai thác, làm chủ, vì các cửa hàng kinh doanh bách hóa hiện đại có kết hợp bán hàng tươi sống như Co.op Food, Satra Food được xếp vào dạng siêu thị mini; các cửa hàng này cũng không mở cửa phục vụ 24/24 giờ như cửa hàng tiện lợi đúng nghĩa. Như vậy, đối thủ chính của 7 - Eleven sẽ là Vinmart +, Circle K, B’smart, Minishop, Family Mart… Sau 3 năm tham gia thị trường, Vinmart+ hiện đã phát triển được 1.000 cửa hàng và có kế hoạch mở thêm 1.000 cửa hàng trong năm 2017 cũng như sẽ có mặt tại ít nhất 30 tỉnh, thành phố. Đã có nhiều đồn đoán về một cuộc “bắt tay” giữa Vingroup và 7 - Eleven. Tuy nhiên, Ban lãnh đạo Vingroup cho hay, tập đoàn này không bao giờ bán hệ thống Vinmart+ vì chuỗi cửa hàng này đang vượt xa các đối thủ, dẫn đầu thị trường cả về quy mô, độ phủ rộng và tốc độ tăng trường, cũng như triển vọng kinh doanh.
Ông Nguyễn Thành Nhân, Tổng giám đốc Liên hiệp HTX Thương mại Sài Gòn – Saigon Co.op, cho biết, với mô hình cửa hàng tiện lợi, phải phát triển nhanh hệ thống cửa hàng mới giảm được chi phí quản trị, vận hành. Ngoài ra, thủ tục mở cửa hàng tiện lợi dễ dàng hơn, không bị quy định bởi quy tắc kiểm tra nhu cầu kinh tế (ENT) đối với việc thành lập cơ sở bán lẻ của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài… càng tạo điều kiện cho họ nhanh chóng thực hiện chiến lược khai thác thị trường. Đã có không ít trường hợp doanh nghiệp săn lùng thuê mặt bằng nhỏ để mở cửa hàng, sẵn sàng phá giá thuê và thuê ngắn hạn 1-2 năm để gia tăng số lượng điểm bán nhanh chóng.
“Nói vậy không có nghĩa là mình chấp nhận tự thua. Chúng tôi có những tính toán riêng để giành quyền chủ động trong phân khúc thị trường này. Cụ thể, Saigon Co.op đang nghiên cứu phát triển thêm các mô hình bán lẻ quy mô nhỏ, bước đầu có thể đẩy mạnh phát triển các cửa hàng Co.op Smile thông qua nhượng quyền không chỉ ở TP.HCM mà còn ở các tỉnh thành khác” -ông Nhân nói.
Khẳng định sự tham gia của các nhân tố mới sẽ mang lại nhiều giá trị tích cực cho thị trường, mặc dù vậy, bà Nguyễn Phi Vân cho rằng, vẫn có nhiều thách thức rất lớn cho doanh nghiệp Việt. Hiện tại các doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài đã ứng dụng công nghệ hiện đại vào quản trị, chuẩn bị kỹ càng cho chiến lược dài hơi. Trong khi đó, các doanh nghiệp Việt còn mang tâm lý chống đỡ, đối phó chứ chưa có sự bứt phá riêng.
“Nếu theo đúng diễn biến kinh tế thị trường thì doanh nghiệp Việt sẽ đối diện nguy cơ bị thua trắng. Vì vậy, rất cần sự hỗ trợ, tiếp sức của Nhà nước trên cơ sở phù hợp với các cam kết mở cửa thị trường để tạo cơ sở cho doanh nghiệp nội địa nâng cao sức cạnh tranh. Quan trọng nhất vẫn là quyết tâm của doanh nghiệp”.
Bà Phi Vân cho biết thêm, các doanh nghiệp Việt phải có sự lột xác thật sự bằng cách sử dụng công nghệ và khai thác các kênh phi truyền thống để mở rộng thị phần, sáng tạo một mô hình mới mang tính dẫn dắt, định hướng, còn nếu chỉ làm mới trên cơ sở mô hình có sẵn của nước ngoài hoặc mô hình truyền thống thì sẽ khó thu được kết quả tốt.
Hoài Nhân